گیج و کولیس

در این بخش به بررسی انواع کولیس ها می‌پردازیم.

کولیس داخلی یا داخل‌سنج: که تنها برای فواصل داخلی اجسام استفاده می‌شود. در این نوع کولیس‌ها یک نوع کولیس تخصصی دیگری با نام کولیس داخل شیار‌سنج وجود دارد که برای اندازه‌گیری شیار‌های داخلی یک لوله و یا حتی استوانه استفاده می‌شود. این وسیله به ‌عنوان یک ابزار تخصصی به ‌شمار می‌رود.

کولیس‌ خارجی یا خارج‌سنج: از این ابزار برای اندازه‌گیری فاصله بین دو ‌نقطه بر‌روی قطر خارجی یک استوانه و یا یک قطعه از این کولیس استفاده می‌شود. این نوع کولیس‌ دارای دو نوع کولیس خارج‌سنج فک بلند و کولیس فک کوتاه است.

کولیس ورنیه و یا ساده: که به آن کولیس معمولی نیز می‌گویند، قسمتی مانند خط کش وجود دارد که با کمک آن و با انجام یکسری محاسبات می‌توان به‌راحتی اندازه فاصله بین دو نقطه را به دست آورد.  در ‌واقع کولیس‌های ساده و یا ورنیه، قطر داخلی، قطر خارجی و عمق و گام را با دقتی در حدود 0.02 میلی‌متر اندازه‌گیری می‌کنند. نحوه خواندن در این کولیس‌ها به‌این‌صورت است که ابتدا آخرین خط در درجه‌بندی که مقدار عدد‌ صحیح را نشان می‌دهد می‌خوانیم و پس از آن مقدار عدد‌اعشاری را از قسمت متحرک کولیس می‌خوانیم.

کولیس عقربه‌ای و یا ساعتی: مانند کولیس ورنیه است با این تفاوت که در این نوع از یک عقربه برای نشان دادن اندازه فاصله نقاط استفاده شده است. این عقربه با کمک یک چرخ دنده و یک سطح دندانه‌دار کار می‌کند. محاسبه اندازه در کولیس عقربه‌ای، نسب به مدل ساده آن راحت تر است.

کولیس دیجیتال: که به آن کولیس رقمی نیز می‌گویند از یک صفحه دیجیتالی برای محاسبه فاصله و اندازه‌گیری تشکیل‌شده ‌است و از دقت بسیار بالاتری نسبت به کولیس ورنیه برخوردار است. علاوه‌بر‌این، برخی از کولیس‌های دیجیتال قابلیت اتصال به کامپیوتر و انتقال داده‌ها بر‌روی آن را دارند. واحد اندازه‌گیری در آن را به دیگر واحدها مانند اینچ، فوت و غیره می‌توان تبدیل کرد. کمترین دقت در این نوع کولیس‌ها در حد یک صدم میلیمتر است.

کولیس‌ پرگاری: قابلیت اندازه گیری فواصل را ندارند و تنها برای خط انداختن بر روی چوب و یا فلز استفاده می شوند. از این کولیس می‌توان در مشخص کردن محدوده مورد نیاز برای برش و یا مقایسه فاصله بین دو نقطه در قسمت‌های مختلف استفاده کرد. این ابزار برای اندازه‌گیری جواهرات و الماس‌ها است.

کولیس‌ فنردار: مانند کولیس پرگاری است، با این تفاوت که قابلیت اندازه‌گیری در این نوع وجود دارد، اما باید برای اینکار از یک خط کش جداگانه استفاده کرد. کولیس‌های فنردار می‌توانند فاصله‌ای بین 7 تا 30 سانتی‌متر را اندازه‌گیری کنند اما درجه‌بندی بر روی آن قرار داده نشده است.

کولیس‌ عمق‌سنج: که برای اندازه‌گیری عمق سوراخ رزوه، عمق سیلندر، استوانه ها و لوله ها می‌توان استفاده کرد. کولیس عمق‌سنج در انواع مختلفی از طول فک‌ها و اندازه خط‌کش طراحی شده اند.

 کولیس‌ شعاع‌سنج: برای اندازه‌گیری شعاع دایره‌ها مانند دیسک ترمز خودرو استفاده می‌شود. با اینکه می‌توان برای محاسبه شعاع دایره از کولیس‌های معمولی خارج‌سنج نیز کمک گرفت اما برای تعیین دقیق آن بهتر است از کولیس شعاع‌سنج استفاده کرد.

گیج فشار

در تعریف گیج فشار میتوان گفت یک وسیله اندازه‌گیری مکانیکی است که می توان برای اندازه گیری فشار داخلی و یا خلاء در اماکن مختلف مانند یک سیستم لوله‌کشی، مخزن و یا سیستم‌هایی که در زیر زمین و یا دریا قرار دارند استفاده کرد. به این ترتیب که گیج ها دارای عقربه‌هایی هستند که با ‌توجه‌ به آن ها می توان فشار وارد شده به دستگاه را متوجه شد.

گیج فشار توسط فردی به نام بوردون اختراع شد و سپس با پیشرفت تکنولوژی کارایی آن نیز افزایش یافت. از این نوع فشارسنج بسته به نیاز و کاربردی که دارد،دراندازه‌های مختلف، مدل، جنس های گوناگون همچنین با قیمت های متفاوت وجود دارد.دو نوع گیج اختلاف فشار و گیج فشار وجود دارد: در گیج فشار، میزان فشار در یک نقطه را گزارش می‌شود اما در گیج اختلاف فشار، میانگین فشار در بین دو نقطه باید به دست بیاید.

شیوه کار گیج فشار

زمانی که دستگاه گیج را به سیستم مورد نظر متصل می‌کنیم، به میزان فشاری که به دستگاه وارد می‌شود عقربه‌ها حرکت می‌کنند. مثلا اگر فشار در آن محیط کم باشد عقربه‌ها مقدار کمی را نشان می‌دهند و بالعکس در صورتی که فشار بالایی به دستگاه وارد شود عقربه‌ها مقدار بالاتری را نشان خواهند داد. این ابزار پس از اندازه‌گیری میزان فشار موجود، مقدار آن را به صورت آنالوگ و یا دیجیتال اعلام می‌کند. گیج فشار از دو بخش حسگر و نشانگر تشکیل شده است که تغییرات بر روی آنها نشانه‌ای از وارد شدن فشار به آن است. در نهایت این دستگاه با گزارش یک عدد میزان فشار را اعلام می کند.

هر فشارسنج دارای محدوده‌ای است که می‌تواند در آن فشار وارد شده را گزارش دهد و در صورتی که فشار وارد شده از آن محدوده خارج شود، دستگاه دیگر کار نمی‌کند. فشار با کمک یکاهای متفاوتی شناخته می‌شوند، که یکای استاندارد در دستگاه‌های SI پاسکال است. یک پاسکال برابر با یک نیوتون نیرو است که بر یک متر مربع سطح جسمی وارد می‌شود.

انواع گیج فشار

گیج ها را می‌توان با کمک روش های مختلفی دسته بندی کرد که یک نوع آن، دسته بندی فشارسنج ها بر اساس نوع فشار می‌باشد. در واقع سنسورهای فشار را می‌توان به این بخش ها تقسیم کرد.  اندازه‌گیری، دمای محیط، نوع فشار اندازه‌گیری.

بر‌این‌اساس می‌توان گیج‌ها را به این انواع تقسیم کرد:

گیج فشار خشک و روغنی: فشارسنج‌های عقربه ای به دو دسته گیج‌های خشک و روغنی تقسیم‌بندی می‌شوند، گیج های روغنی از دقت بالایی برخوردار هستند. بیش‌تر سیستم‌های صنعتی دارای لرزش‌ها و پالس‌های بالایی هستند، به همین دلیل باید از گیج‌هایی استفاده کرد که از دقت بسیار بالایی برخوردار هستند.  در این زمینه از گیج های فشاری روغنی استفده می‌کنند. محفظه داخلی این گیج ها از روغن گلیسیرین و یا سیلیکون پر می شوند، به همین دلیل از لرزش اجزای داخلی و آسیب رسیدن به آن ها جلوگیری می کند. از گیج‌های خشک برای صنایع با لرزش کمتر استفاده می شود.

گیج فشار ضد‌انفجار: این نوع گیج ها در فرایندهایی که شیمیایی هستند و یا از اسید در آن‌ها استفاده می شود،   از آسیب رسیدن به اپراتور انسانی و یا تجهیزات سیستمی جلوگیری می‌کند.

گیج‌های فشار مهرشده: سنسور آن همانند گیج فشار است با این تفاوت که توسط سازنده برای اندازه گیری فشار نسبت به فشار سطح دریا تنظیم شده است.

گیج فشار وکیوم و یا خلاء: گیج وکیوم برای اندازه گیری فشارهای منفی است. گیج خلاء فشار موجود در محدوده منفی یک تا صفر را نشان می‌دهد. همچنین برای گزارش فشارها از محدوده منفی یک تا مثبت می‌توانند از گیج‌های ترکیبی استفاده کنند.

گیج فشار اکسیژن: برای اندازه گیری مقادیر فشار در فرایندهایی با سیال اکسیژن استفاده و نصب می‌شود.

 گیج فشار مطلق: این مدل گیج‌ها، فشار را نسبت به خلاء کامل یعنی 0 psi اندازه گیری می‌کند.

گیج فشار تفاضلی: این گیج برای اندازه گیری اختلاف بین فشار دو منبع جداگانه و یا حتی دو قسمت مجزا در یک سیستم استفاده می‌شود. از این گیج می‌توان برای اندازه گیری سطح در مخزن استفاده کرد.

ابزار فیلر گیج: این گونه ابزارها مجموعه ای تسمه‌های فلزی و یا استیل می‌باشند که با ضخامت‌های متفاوتی هستند و برای اندازه گیری لقی و یا فاصله بین دو سطح از آن ها استفاده می شود. برای راحتی استفاده از آن‌ها، مقدار ضخامت بر روی هر از تسمه‌ها حک شده.

علاوه بر ابزارهای اندازه گیری گیج که تا اینجا توضیح دادیم، ابزارهای دیگری با عنوان گیج برای سایر اندازه گیری‌ها وجود دارد که به برخی از آن ها اشاره می‌کنیم.

گیج سوراخ: برای اندازه گیری قطر هر سوراخ و یا حفره در اندازه‌های مختلف استفاده می‌شود. گیج‌های سوراخ انواع مختلفی دارند از جمله عقربه‌ای، دیجیتالی و مقیاسی و یا ابعادی.

گیج‌های عمق سنج: از این ابزار برای اندازه گیری عمق حفره ها استفاده می شود. این ابزارها نیز در انواع متفاوتی وجود دارد از جمله عقربه ای، دیجیتالی و مقیاسی.

گیج سیم: گیج سیم برای اندازه گیری قطر سیم‌ها و کابل‌ها در کارگاه‌های الکتریکی استفاده می‌شود. این گیج‌ها به صورت دایره‌ای شکل و با سوراخ‌هایی با ابعاد استاندارد است.

 از دیگر مدل‌های گیج فشار می توان به، گیج‌های تست، آب، گاز، استیل، برنجی، دیفرانسیل، کپسولی و … اشاره کرد.

 در هنگام خرید گیج فشار چه اطلاعاتی نیاز است.

ابتدا مانند هر ابزار دیگری  باید توجه داشته باشید که  ابزاری را که  میخواهید خریداری نمایید  برای کاری که می خواهید انجام بدهید  متناسب است  یا نه؟ از آنجایی که مدل‌های گوناگونی در اینگونه ابزارها وجود دارد،  ابزاری را باید خریداری کنید که کار شما را راه بیندازد. ممکن است یک ابزار از قیمت و امکانات بالایی برخوردار باشد ولی برای کار شما مناسب نباشد. در هنگام خرید گیج یک سری از شرایط را باید مد نظر داشته باشید. برخی از آنها را در این بخش اشاره می‌کنیم.

قطر و اندازه صفحه نمایش در گیج ها باید به گونه ای باشد که بتوانید شماره های آن را راحت ببینید. نحوه اتصال فشارسنج، رنج مورد نظر فشارسنج، نوع و سایز رزوه فشارسنج، جنس فشارسنج که معمولا از استیل یا برنج هستند.  علاوه بر این، ممکن است طراحی به گونه ای باشد که نتوانید از گیج های بزرگتر کمک بگیرید و مجبور باشید، مانومترهایی با صفحه نمایش های کوچکتری انتخاب کنید.

بنابراین اطلاعاتی که در این بخش گفته شد می‌توانید خرید ابزاری را که متناسب با کار شما است انتخاب نمایید‌.